Осындағы ақпарат көзі тек менің ойым. Мен Mail.ru компаниясының өкілі емеспін, сондықтан жаңылысуым да мүмкін. Бұл мақаланы өзімнің жинақтаған тәжрибемнің негізінде жазып отырмын.

1. МойМир әлеуметітк желісінің танымал болуы. Қалай дамыды.

Қазіргі таңда әлеуметтік желіні еңбектеген баладан бастап, жасы үлкен аға-әпкелерімізге дейін қолданатыны рас. Осы орайда Қазақстанда танымал әлеуметтік желі — МойМир болып саналады. 2007 жылы ашылған бұл әлеуметтік желі Mail.ru порталының құрамдас бөлігі болсып саналады. Алғашқыда Mail.ru порталының негізгі қызметі Электронды пошта қызметін ұсыну болғанымен, кейінірек [email protected] атты онлайн түрде ақпарат алмасу қызмет түрін іске қосады. Қолданушылар тек электронды пошта және чат мүмкіншілігін жақсы қолданатын бұл порталда, жаңа мүмкіншілік қолданушылардың арасында үлкен сұранысқа ие болып, танымалдығы артты. Осы кезде Mail.ru порталының порталына тіркелушілер мен бағдарламаны қолданушылар саны еселене түсті. Кейінірек Java бағдарламасында жазылған Ұялы телефонға арналған нұсқалары ұсыныла бастады. Бұл өз кезегінде қолданушыларға ыңғайлы болғандықтан Қазақстанның тұрғындарының да ықыласына бөленді. Алдын СМС арқылы хат алмасатын жастар, арзан ақпарат алмасу түрін тез игеріп алды. Егер сіз 1 смс құны 12 теңгені құраса және 1 смс-тің ішінде сіз 160 символдан тұратын ақпарат жібере алатынсыз. Ал бағасы төмен 12 теңгеге сіз агентке кіру арқылы көптеген ақпаратты жазып, достарыңызбен бірдей уақытта бірнеше досыңызбен ақпарат алмасуға мүмкіндік берді. Соның арқасында Агентке кірушілер саны күрт артты. 2006 жылдары Ресейде Вконтакте әлуметтік желісі іске қосылып, қолданушыларды өзіне тарта бастады. Өз кезегінде Mail.ru порталы да 2007 жылы МойМир әлеуметтік желісін іске қосты. Электронды поштаны қолданатын барлық қолданушылар еркін сол өздерінің логин және құпиясөзімен МойМир әлеуметтік желсін пайдаланып кете алатын болды. Mail.ru сайты үлкен портал болып саналады. Яғни бір Логин және Құпиясөз арқылы сіз барлық мүмкіншілікке ортақ логинді қолдана бересіз.

2. Электронды поштаның сол кездегі танымал кодировка КОИ-8 және Windows-1251 қолдануы.

Алдын Майл.ру сайты КОИ-8 және Windows-1251 кодировкасын қолданатын еді. Яғни бұл кадировканың құрамында қазақ әріптері жоқ. Сондықтан ссіз жазған хаттағы қазақша әріптері ҚҰҮӨҒҢІӘҺ әріптері? немесе төртбұрышты символдар түрінде келетін. Mail.ru порталының порталы өздерінің Электронды поштасын бірденен UTF-8-ге ауыстыра алмады.
Себебі алдын-ала дайындықтарын жүргізіп, көптеген қолданушылардың хаттары мен құжаттарын жоғалтып алмау басты мақсатта тұрады. Сондықтан тыңғылықты дайындықты Mail.ru команиясыны 2010 жылдың күз айларынан бастап, кодировканы ауыстырудың қамын жасады. Оларға 6 петабайт хаттарды және 100-деген миллион электронды поштаны ауыстыру жоспарда тұрды. Ал енді ойлай беріңіз 6 петабайт ақпараттың қандай көлем екенін. 2011 жылдың көктеміне қарай толықтай UTF-8 кодировкасына толықтай өтті. Тиісінше барлық хаттар енді кезекте UTF-8 кодировкасында өңделеді. Деректер қорын қолданатын MySQL және PostgreSQL-дегі ақпаратты сақтаса оларды да ретке келтіріп шығуға тура келеді. Оған тағы осы поштаның дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ететін әр құжаттың кодировкасын ауыстырып шығудың өзін есепке алыңыз.

3. МойМир әлеуметтік желісінің қазақша қаріптерді қолдамай отқандығы.

Алдын айтып кеткендей МойМир әлеуметтік желісі 2007 жылы іске қосылды, ал электронды поштаны 2011 жылдың көктеміне қарайUTF-8 кодировкасын қолдайтындай етіп ауыстырды. Әлеуметтік желі алдын қосылған, тиісінше UTF-8 кодировкасына негізделіп жасалмаған. Бірақ UTF-8 кодировкасына ауыстырайын десе Әлеуметтік желінің істеп тұрын қамтамасыз ететін бірнеше мыңдаған құжаттардың кодировкасын ауыстыру қажет. Мейлі барлығын ауыстырмай-ақ тілдік құжаттарды ауыстырғанның өзінде біршама уақыт кетеді. Бірақ меніңше ең басты қиыншылық ода болып тұрған жоқ. Алдын айтып кеткендей Электронды поштадағы ақпараттың өзі 6 петтабайтты құрайды. Ал енді есептей беріңіз МойМир әлеуметтік желісіндегі ақпараттың қаншалықты көп екенін. Олардың көлемі 100-деген петтабайт болуы мүмкін. Әндер, Суреттер, Видеолар т.б. көптеген ақпаратты есепке алыңыз. Омен қоса сіз қолданбасаңыз да, Әлеуметтік желі арқылы жіберілетін Жеке хат, Әлеуметтік желіде достарыңызбен бөлісетін сілтемелер, микраблогтағы сөздер осының барлығы сақталынатын орын алады.
Бір күн ішінде Mail.ru порталын қолданатын адам саны -20 миллион. Қолдану хиты бойынша 500 миллион.
Сайтқа келетін қолданушылардың 70-80 пайызы МойМир әлеуметтік желісін қолданады. Енді есептей беріңіз Әлеуметтік желіні қаншама адам қолданып отқанын.
Алдын сайт 15-20 минуттай істен шыққанда интернетте қандай шу болғанын білесіздер. Mail.ru порталы өздерінің аудиториясын жоғалтып алмау үшін сайтты 5 минутқа болса да өшірмейді. Қайта сайттың толықтай істеп тұрын қамтамасыз етіп отырады.

4. Қорытынды сөз.

Бұл айтып жатқан ойларым, бір нақты ақпаратқа негізделмеген. Яғни Mail.ru сайтының ешқандай өкілі осындай деп мәлімдеме берген емес. Бірақ тек Электронды поштасының өзінUTF-8-ге өткізу барысындағы ақпараттары -Нақты. Олардың 6 петтабайт ақпарат пен 100-деген миллион электронды поштаны ауыстырғандығы Mail.ru порталы қызметкерлерінің мәлімдемесі. Осы ақпараттарды негізге ала отырып өзімнің осы уақытқа дейін жинақтаған тәжірбием мен білімімнің негізінде МойМир әлеуметтік желісінің неге Қазақшаланбай отқандығын айтып отырмын. Бар мәселе кодировкада. Ал кодировканы ауыстыра салайын десе ақпарат көлемі тым үлкен. Оларды жоғалтпай ауыстыру үшін, көптеген күш пен уақыт қажет. Mail.ru порталы алғашқы қадамды жасап алды, олар Электронды поштаның кодировкасын ауыстыру арқылы өздеріне тәжрибе жинақтап, келесі қадамға баруларының ауылы алыс емес екені анық. Себебі UTF-8-ге ауысу арқылы тіпті Қытай ироглифтеріне дейін көрсете алатын мүмкіндікке ие болады. Олай етеді де, бірақ қашан екені маған беймәлім. Болашақта ауысатыны анық.

p.s. Ойымды толық жеткізе алмадым. Барынша түсінікті етіп жазуға талпындым. Егер түсіндеген жерлеріңіз болса, пікірде талқылайық.
p.p.s. Орысша Mail.ru порталының өкілінің электронды поштаның қалай ауысқандығыт туралы мақаласын мына жерден оқи аласыздар.