Бізде ақша қырғын
«Жоғары, жоғары! Көтеріл, көтеріл жоғары! Тез-тез, жылжимыз әрі!» ©
Бұл қоғамдық көлікке мінетін жолаушының күнделікті еститін сөзі. Қоғамдық көлік… рас, таксимен жүргенге қарағанда ақшадан үнемділік бар. Бірақ! Соңғы уақытта пайдасынан зияны көптігін біразымыз білеміз, көріп те жүрміз. Осы турасында айтар болсақ…
1. Жаз мезгілі. Ми қайнатар ыстық уақыт. Мұндай кезде қоғамдық көлікке мінудің өзі мұң… Түрлі француз әтірлері мен адамның өз табиғи әтірі араласқанда… өзіңіз де біліп отырған боларсыз жағдайды. Жаз мезгілінде адамдардың біразы жеңі жоқ мәйкі іспеттес көйлектер, мини, жо-жоқ минидің миниінен жасалған шорты мен юбка, мойны (декольте) тым әріге кеткен кофталар… Несін айтасыз, түр-түрі бар ғой! Осылай киінген адамға өте сәнді де ыңғайлы болар бәлкім, бірақ сырт көзге тым оғаш көрінетіні анық. Қоғамдық көліктің өз аты айтып тұрғандай, «қоғамдық», онда жас та, кәрі де, кішкентай сәби де бар. Елестетіңізші: атаңыз не әжеңіздей адамның қарсы алдында мини юбка/шорты, ашық көйлек киіп отырған жас. Мұндайда ұяттың өзі ұялатын секілді. Үйдегі ата-ананы кінәләйін десең, баланың көңіліне қарап қалған оларда да жазық жоқ сынды. Әйтсе де, ескертіп, түсіндіріп, тәрбие беріп отыратын да сол кісілер емес пе еді?! Мақұл дедік?!
2. Лық толы көлік. Адамдар бірінің үстіне бірі орналасқан күйде бір аяқпен әрең тұрады. Сонда да жүргізуші тоқтайды, ал кассир адамдарды итеріп мінгізеді. Онымен қоса жылдамдықты көбейтіп, зуылдайтындары бар. «Жәй айда, мал не отын тиеп келе жатқан жоқсың!», «Дұрыстап жүргізсей, қалай-қалай айдайсың?!» деген ашулы дауыстар шығады сосын. Оған қайтарар жауап та дайын жүргізушілерде: «Бағдаршамда қызыл жанып қалды, сосын кенеттен тоқтап қалдық немесе алдымыздан мәшине шығып қалды», «Ұнамаса түсіп қалыңыз, таксимен барыңыз болмаса» деп өзіңе шапшиды. Бәрібір жылдамдықты түсірмейді, адамдарды өз көлігіне бірінші мінгізіп алу үшін, таласқа түсулерін жалғастыра береді. Ал, осындай жағдайда оқыс оқиғаға тап болса ше?! Кім жауап береді сонда?!
3. Мәдениетсіздік. «Үлкенге құрмет, кішіге ізет» деп бекер айтылмаған. Тіпті, көлік ішінде ілініп тұратын:
«Түрегеп тұрып үлкендер,сынды өлеңдер де санаға кірмейтін болды. Мелшиіп отырып алатын, артқы орынға жайғасып, ұйқысырайтын жастар көбейді. Ата-әже, әке-анаңдай адам түрегеп тұрғанда саспай отыра беретіндерден ар-намыс жоғалған деп білем.
Кіші отырған жараспас.
Тәрбие көрген ұл-қыздар,
Ізеттік жолға таласпас»
Жақында, көлік ішінде келемін, артқы орында жас шамасы 21-25 аралығындағы жігіттер отыр екен. Жолдан үлкен ер кісі мінді, қыз бала деп сыйлап, маған орын бермесе де, әлгі ағайға орын берер дедім. Артыма бұрылмай тұра бергем, әлгі жігіттер де қозғала қоймағандай болды. Мақұл дедік! Сәлден соң базар маңынан сөмкесін арқалап үлкен апай мінді, бірден артқы жақтағы жігіттерді көріп, орын берер деген ниетпен сол жаққа беттеді. Әлгілер тұрмаған сияқты, бұрылып қарасам, көзді жұмып, ұйықтап отыр екен. Болмаған соң әлгі апай: «Әй, тұрыңдар, мен отырайын!» деп дауыстағаннан соң, ұйқыларын ашып, біреуі қозғалды әрең.Масқара жағдай, қанша жерден отырып келеді, ең құрығанда қалған 15-20 минутқа тұрып тұрса қайтеді?! Әлде ұятты жиып қойғанбыз ба?!
4. Қулықтар. Қазір көлікке адамдарды талғап мінгізетін жағдайға жетіппіз. Жо-жоқ, кастинг ұйымдастырып емес, көзбен бағалап. Егер сіз жас, дене пішіміңіз стандартты (90-60-90), әдемі болсаңыз, онда лық толы көлік сізге міндетті түрде тоқтайды. Ал, дене пішімі қисынсыз, түр-әлпетіңіз ашулы, жас шамаңыз көп болса, онда көлік сіз тоқтатып әуре болғанымен, қасыңыздан зу етіп өте шығады. Дәл солай, жүргізуші мен кассир де адам талғайтын болды, үлкен бір адамды мінгізгеннен, екі арық жас студенттерді мінгізген тиімдірек. Онымен қоса, оқушыларға тоқтамай кету тағы бар. Аяп кетесің оқушыларды, қыстың суығында бүрсеңдеп автобус тоқтатып тұрғанда, тоқтамай кететін арсыздар да бар! Болмаса, сабағына асығып тұрғанда, оларды итеріп: «келесіге мін!» деп, дүрсе қоятындар да кездеседі. Оххх, қатал жазаласа ғой!
Жолаушылардың қулығы да жоқ емес. Таңертеңгісін автобусқа мініп, қолында ең ірі деген ақшасын ұсынады кассирге. Азанымен оған қайтаратын ақша қайдан болсын?! Амалсыз төлетпей-ақ түсіреді, бірақ артынан біраз сөз айтып жібереді. Бірақ бұған да кассирлер шешім тапты: ірі ақшасын берсе де, әйтеуір ұсақтап, тіпті кейде кем беріп жібереді екен. Әйтеуір амалын табуда… Қырылса да, жұлысса да, ақшасын алып, бет бақтырмайтын кассирлерден не қайыр?!
5. Даңғыраған әуен бе, әлде айқай ма?! Азанымен даңғырлатып, адам түсінбейтін әуендерді қойып, жолаушылардың жүйкесіне түрпідей тиетіндер де баршылық. Одан қалды, өздерінің қыршыңқы сөздері де бар: «Төрге шығыңыз, етті сол жаққа беріватрқ!», «Залға көтерілсеңдерш, неғып тұрсыңдар кухняда?», «Рожки ғана бұл жерде, жоғары шығып ет жеңіз!» десе, кассир жігіттердің қыздарға тисетіні де бір бөлек. Ошым, сабақтан/жұмыстан шаршап шыққан адамның қалған 1-2 түйір жүйке талшықтарын көліктен түскенше тауысып бітіреді. Мұндай жағдайда оқуға/жұмысқа қайдан күліп барсын адамдар?!
Айта берсек тым көп. Түптің түбінде бәрі өзіміздің санамызға келіп тіреледі. Қоғамды құрайтын адамдар, сондықтан санамызды өзгертпейінше, бұл үрдіс жалғасын таба береді. Тағы бір оқиғаны айта кетейін:
«Бірде сабақтан шығып, үйге қайтпақ болып, қоғамдық көлікке міндім. Әдеттегідей, орын жоқ, түрегеп тұрмын. Бірнеше аялдаманы өткіздік, жолдан бір апай мінді, жасы 45-тен жоғары сияқты. Бәріміз тұрмыз, шамалыдан кейін әлгі апай «жүрегім, қысылватр, жүрегім, орын беріңдерші?!» деп қипақтай бастады. Бір кісі тұрып орын берді, бірақ әлгі апай «жүрегім, жүрегім» деп қысыла бастады, ауа жетпей. Дәл қасында тұрмын, апай дірілдей бастады, зәрем ұшып, қорқа бастадым. Қасымда тұрған апай екеуміз шошып кеттік, бір-бірімізге қарайластық. Бірақ ол әлі дірілдеп отыр, сөмкесін ашып: «валидолым қайда, валидол» деп қол-аяғы дірілдеген күйі сөмкесін ашты. Сөмкесінен бір дәріні алды да, аузына салып жіберді. Сол қолын беріп: «Қолымды уқалашы, қаттырақ қысшы» деді қасымдағы апайға. Көліктегілердің бәрі алаңдай бастады, қолын уқалап жатыр «қатты қысып уқалашы» дей берді әлгі апай. «Сөмкемді жапшы, сөмкемді, жабыңдаршы» дей бастады енді, қасында тұрған мен шошыған күйі замокты ұстап жаппақшы болдым. Сөмкенің замогын ұстап алыпты, жібермейді, бірнеше рет «Замогын жіберіңіз» дедім, болмаған соң, қолынан суырып алдым да, сөмкесін жаптым. «Қолымды уқалаңдаршы» дей берді, өзі қатты дірілдеп отыр. Қасымдағы апай маған да қолын уқалашы деген соң, қолын ұстап, мен де уқалай бастадым. Қорқып тұрмын, ойыма неше түрлі ойлар келуде. Апай басын терезеден шығарып алып, әрең тыныстап отыр. Болмаған соң орнынан атып тұрып, «мені апарып тастаңдаршы, комсомолға апарыңдаршы, такси тоқтатыңдаршы» деп абдырап жүгіре бастады. Ішімнен: «Таксиге қалай отырады мына түрімен, үйін қалай табады, одан да емханадан түскені дұрыс қой» деп қоямын, қорқып тұрмын әлі. Кассир: «Қазір тоқтаймыз, күте тұр» деп қайтарды, бірақ ол кісі әлі дірілдеп отыр. Терезеден басын шығарып, тыныс алуда, бізге қолын уқалата берді. Көлік ішіндегілер: «Су болса беріңдерші», бірі: «Емханаға жақындадық, сен одан да осы жерден қалып, емханаға бар» деді. Емханаға жақындағанда кассир: «Кел, осы жерден түс, емханаға бар, дәрігерлерге» деп еді, әлгі апай бірден тыныштала қалды. Таң қалдым, сәлден соң кассир: «Ол жаңа жындыханаға апаратын жолдың бойынан мінген болатын, өзінің сондай ауруы ғой» дегенде ғана ойыма сарт етіп түсті. Ақыл-есі кем жындыларға дәрігерді, емхананы айтсаң қатты қорқады, себебі жындыханада олар шулап, дұрыс әрекет жасамай қалса, дәрі егіп, ұйықтатады. Сондықтан оның да бірден тыныштала қалғаны сол еді. Орнында тыныш қана отырып, сөмкесінен тағы да екі дәріні аузына салды. Қасымдағы апай екеуміз шошыған күйі абдырап қалдық".Өз аялдамамнан түскен бойы үйге асықтым. Ойым сан-саққа жүгіріп, қорқып қалдым. Бір жағынан денімнің саулығына шүкір айтып келем, шүкір!
Міне, мен көрген көліктегі оқиғалардың біршамасы осы, қарап отырсақ қоғамдық көлікте де күнде бір оқиға. Ойым: мейлі, басқаның кигенінде жұмысым жоқ, үйт-сөйт деп те айта алмаймын, бірақ алдағы уақытты да ойласақ. Ыстық деп тым ашылып киіну де қауіпті, қыз балаға тіптен… Оны айтып түсіндірудің қажеті жоқ деп ойлаймын, білесіздер. Үйт-сөйт деп ақыл да айта алмаймын, бар болғаны нәпсінің жеңуіне өз қолымызбен жол бермейікші.
Ашуға ерік бермей, сабыр сақтауға тырысайықшы, айқай-шумен ештеңе де шешілмейді. Бір-бірімізді сыйлап, үлкенді құрметтеп, кішіге ізет көрсетейікші. Сондағысы автобуста бір 15-20 минут қана түрегеп тұру, есесіне үлкеннің батасын аласың. Өзгенің орнына, өзімізді қойып түсіне білейікші.
Қулыққа, әдепсіздікке жол бермейік, үлкендерді жалғыз өзін жібермейік. Оларға жалғыз жүру қиын, қасына қамқоршы керек. Сыпайы болуды үйренейікші. Алысып, жұлысып, бір-біріміздің жүйкемізді тоздырып жүргенде уақыттың өткенін де білмей қаламыз. Бағалайық!
Пы.Сы. Көпәріпті оқысаңыз ғана, тақырыпқа сай пікір қалдыруды сұраймын. Рахмет!
54 пікір
Тек қана қоғамдық көлікте ғана емес өмірде де солай болайықшы деп қойсайшы (барлық жерде дегенім ғой).
Мә мен сізге енді жақша қоймаймын деп айтқам екен ғой (өткендегі жазбаны айтам) Ренжімеңіз енді, артық жақша қойып жатырсам (уәдеге тұру керек деейінбе )
1. — Көтеріліндер, көтеріліндер! Көтерілсендерш!
— әй көтерілетін лесница көріп тұрғаным жоқ, о нес-ей!
2. — Түсетіндер проезд дайындап тұрындар, артта түсетін болса орын алмасып жақындай беріңдер!
— кім менімен орын алмасады :))
— Қай жақтан түсесіз?
— Үй жақтан…
Деп кассирлердің де шамына тиіп қоямыз ғо өзіміз де) Оларды да аяйсын, әркімнен 50 теңгелеп ақша жинау да оңай емес шығар.
Бұларды қойш...
Ең жаманы сабақтан кеш шыққанында (қыстың күндері) жарты саған бойы тісің-тісіңе тиіп маршрут күткенінде, оның үстіне ол лық толы, тоқтамай өтеді, жылағың келіп кететі ғо тоңғаннан. Орданың ауа рай да қызық-қызық, жазда ең ыстық көрсеткіш, қыста тағы ужыс суық)
Егер айын оңынан туып тоқтай қалса қалай да анау маршрутқа сиясын ғо))) Мейлі кассирдің өзі әрен тұрса да, еігі әрең ашылса да, сіз айтқандай, әтір исі болмақ түгілі басқалай иіс болса да үйіңе қайтып бара жатқанға мәз болыыыып))
Корустан үйге дейін 500 тг таксимен, оны күнде қалай таба бересін, кейде маршрут күтіп тұрғандардың арасынан өзімнің тұратын жерге баратын бірнеше адамды жинай бастайсын, табылып жатса бірігіп таксимен қайтасын, бірақ табыла да бермейді көбіне.
Көлігі бар үйжағыма жақын тұратын досым да басқа группа болған сон сабағы әр уақытта.
Саған сосын қайтарда жақсы ғо, АКА, 5-ші корпустан 22 де 10-ді адам аз болып келеді, Мен сабақтан кеш шыққан кездері сраз универсамға қарай тартатынмын, әйтпесе акимат или кинотеатр жақтан мінуіме үміт аз))
Сосыыыыын, сенің мінетін 22 барлыға да микроавтобус емес па, менде ғо көбіне газель… Тұрып тұрсан да жөнді тұра алмайсын))
Әйтеуір бұл приколдар артта қалды ғой, көбіне практика, оған тура 8 де бару керек деген қатып қалған қағида жоқ, кеде 2 де, кейде 10 или 11, ол кездері адам көп болмайд)
Жақсы тақырып қозғадың негізі, сосын наушник киіп алып артта түк білмегендей отыратындардың бір мен шар, қашанға орын бере бересін, бой да қысқа емес тұрып тұратын, өзім де жас та емеспін :))
Күнде маршрутқа мініп, бір жаққа баруды 10-сыныптың соңында бастадым, оған дейін білмеппін. :)
Алматыда 1 курста 118 автобустың конечныйы Қалқаман жақта болатын.Сол кезде студенттердің барлығы соңғы орындарға жүгіретін.Ішінде мен де бармын.Әйтпесе, 1 сағат қаланың ортасына жетіп көр тұрып.
Зато ешкімге орын бермейді ғой.:)))
Шымкентте мен баратын жерлерге көбіне дәу-дәу икарустар жүреді, түүү аяғына барып отырып алсаң болды, ол жаққа есіктен кірген үлкендердің баруы мұң, шақырсаң да келмейді. Ыңғайсыз жағдайға түспес үшін, қаланы айналып жүрем десе де сондай ұзын автобустарға мінгенді жөн көремін.)))
Баяғыда бір амиго кәрілерге орын бермгісі келмей өтірік көзін жұма салған ғой, шын ұйықтап кетіп соңғы аялдамадар бір-ақ шығыпты деседі.
Автобусқа отырғанда көп жағдайда кондуктор ақша алмайды.
Бәлен жыл автобуспен жүрген адам кондукторлардың психологиясын жаттап та алады (тиісінше кондукторлар төлемеген адамның сықпытын бірден тани алады). Жәй өзіме ұнайды төлемей анда-мында жүре беру. Басқа айтар жоқ.
Маршрутқаларға мүлдем отырмауға тырысамын. Маршруткада кептеліп, елдің ұрыс-керісін тыңдап басты ауыртқанша барар жеріме уақытынан ертерек шығып асықпай автобус тосып кең молынан жүргенім жақсы.
Былтыр қыста бір оқиға болды.
Бастауыш сынып оқушысы мектептен үйіне қайтуға автобусқа отырады. Кондукторға ақша төлейін деп қалталарын қараса тиынын таппай қалады. Бір жерде түсіріп алған болуы керек. Содан не керек әлгі кондуктор оқушы баланы келесі аялдамадан түсіріп жібереді. Амалсыз әлгі бала қыстың қақаған аязында үйіне жаяу қайтады. Сол күні кешкісін ақ әлгі бала ауруханаға түседі. Бірнеше жерінен үсік шалған.
Кейбір апа-аталарымыз үлкен үлкен дорбаларымен жүреді. Багажға да ақша төле деп кондуктор апайларымыз жағаларынан алып жатады. Өзіне жетерлік қана тиыны бар ол кісілер де амалсыз түсіп қап әрең жаяу тыртыңдап кетіп бара жататын кездер болады.
да, балаларды автобустан түсіріп кетеді.
Қызылорда облысының әкімдігінің сайты на кіріп, барлығымыз сонда жаппай жазайық та, мәдениетті түрде.
22,10,16 маршруттарға студенттер симай жүр деп қосып қойсақ, жаппай жазсақ әр жерден, бәлкім результаты шығар :)
сендірмеңізші меніИә, сондай жағдай, халық үлкен автобус беріңдер деп айтып шаршады… Шет жақтағылардың жағдайы бұдан мүшкіл((Содан бері осындаймын деп па)Нұрекең ашу үстінде)(негізі басқаша жазамын ба деп баста едім..)
Үлкен ПЛЮСІ, Орданың, Қазақ тілі жоғары дәрежеді, алдында министірлер де айтып еді ғой, жаңалықтан көрсетіп, қақаз тілін білмейтін басшыларды Қызылордаға апарып үйрету керек деп, іс қағаздар қазақша ғой бірде, ну көп жағдайда)
Бірде қалада маршрутқа міндім. Сома не керек. Жүргізуші музыка қосты. Музыка қазақша болса екен, жоқ адам түсінбейді. Сосын орта жастағы бір апай айқайлады. Таң атпай не қосып қойғансыңдар не қазақшасын қосыңдар не өшіріп тастаңдар деген. Содан жүргізуші өшірген жоқ қазақшаға да қойған жоқ тек дауысын басып қойды. Сыйластық қайда?!
Қысқасы сіз жақсы жазыпсызз. Барлығыды ащы шындық!