Қазақ халқының жылдық тамақтану үрдісі
Біздің ата — бабаларымыз, яғни қазақ деген халық дұрыс тамақтанудың адам ағзасына қаншалықты тікелей әсер ететінін ешбір өзге халықтардан кем білмеген. Сол сияқты жылдың
төрт мезгілінің де ағзаға қаншалықты әсері бар екенін,қай мезгілде қалай тамақтану керек екенін өте жақсы білген. Барлық дәрумендер тек қана көкөніс пен жеміс-жидектерде, болмаса балық, бақа-шаяндарда деген түсінік біздің аталарымызда ол заманда болмаған. Сонда да ғасырлар бойы өз
тәртіппен тамақтанған деген сұрақ туындауы әбден дұрыс-ақ. Көктем айы «Жуанның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілер шағы»-деп аталған,«Көктемнің көк өзек шағы»-атанған уақыт та осы кез.Қыстан қиналап шыққан жұрт есін жиып, күш жинау үшін осы бір шақта көктемгі соғымдарын сойып, тоя тамақтанып әл жинаған, сөйтіп ағзаның әлсіреуіне жол бермеген.
Осы шақта мал төлдеп, ақ молайып,қымыз-шұбат ағыл-тегіл уақытқа жалғасқан.Бұрынғылардың «Мал ауызы көкке, жан ауызы аққа тиді»-деген уақыты осы шақ болса керек. Жаз бойғыі тамақ негізі құрт-май,ірімшік, айран-қатық, бағлан қозы сияқты дәрумендерге бай тамақтар болған.
Қазақтың «Күн жаз, ет аз»-деген сөзі осы уақыттан қалса керек.Содан терең күзге дейін солай жалғасқан. Ел қыстауға көшіп,қора -қопсысын, отын суын жайлап алғаннан соң Қараша, Желтақсан айларында қысқы соғым басталған. Қазақта соғымға мал сою уақыты өзінше бір мереке іспеттес болған. Бұл уақыт бір айдай кезеңге созылып, соғым сайылған үйде өз майына қуырдақ дайындалып ағыл-тегіл, мәре-сәре болып жатқан.Қазақ негізі соғымға жылқы, түйе малдарын арнаған.Себебі бұл екі түліктің де еттрінің емдік қасиетке өте бай екенін аталарымыз өте жақсы білген.Қой малын арнаулы қонақтар келгенде ғана атап, бата сұрап сойған.Ал сиыр, ешкі малдары еріксіз, ақсақ-тоқсақ болмаса сойылмаған.Екеуінің де еті суықтық, жел әкеледі деп саналған. «Соғым сойылған күн, ақ түйенің қарыны жарылған күн»- деген сөз осы уақытты меңзесе керек. Сонымен қайран Бабаларым қысымен әр үйден соғым басын тойлап,қазыны кертіп,қартаны майын ағызып жеп көктемге де шыққан. Оған қазақтың қаймағы бұзылмаған кең сахарасының саф ауасын, сол даладағы саятшылық, аңшылықты, әр үйде күмбірлеген домбырамның қоңыр үнін қос.Осыдан кейін сенің ритм, ситмің не керек деп еріксіз ойлайсың.Бұл менің ешқандай энциколопедиядан көшірмеген таза өз тұжырымым, сондықтан қателесуім әбден мүмкін.
төрт мезгілінің де ағзаға қаншалықты әсері бар екенін,қай мезгілде қалай тамақтану керек екенін өте жақсы білген. Барлық дәрумендер тек қана көкөніс пен жеміс-жидектерде, болмаса балық, бақа-шаяндарда деген түсінік біздің аталарымызда ол заманда болмаған. Сонда да ғасырлар бойы өз
тәртіппен тамақтанған деген сұрақ туындауы әбден дұрыс-ақ. Көктем айы «Жуанның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілер шағы»-деп аталған,«Көктемнің көк өзек шағы»-атанған уақыт та осы кез.Қыстан қиналап шыққан жұрт есін жиып, күш жинау үшін осы бір шақта көктемгі соғымдарын сойып, тоя тамақтанып әл жинаған, сөйтіп ағзаның әлсіреуіне жол бермеген.
Осы шақта мал төлдеп, ақ молайып,қымыз-шұбат ағыл-тегіл уақытқа жалғасқан.Бұрынғылардың «Мал ауызы көкке, жан ауызы аққа тиді»-деген уақыты осы шақ болса керек. Жаз бойғыі тамақ негізі құрт-май,ірімшік, айран-қатық, бағлан қозы сияқты дәрумендерге бай тамақтар болған.
Қазақтың «Күн жаз, ет аз»-деген сөзі осы уақыттан қалса керек.Содан терең күзге дейін солай жалғасқан. Ел қыстауға көшіп,қора -қопсысын, отын суын жайлап алғаннан соң Қараша, Желтақсан айларында қысқы соғым басталған. Қазақта соғымға мал сою уақыты өзінше бір мереке іспеттес болған. Бұл уақыт бір айдай кезеңге созылып, соғым сайылған үйде өз майына қуырдақ дайындалып ағыл-тегіл, мәре-сәре болып жатқан.Қазақ негізі соғымға жылқы, түйе малдарын арнаған.Себебі бұл екі түліктің де еттрінің емдік қасиетке өте бай екенін аталарымыз өте жақсы білген.Қой малын арнаулы қонақтар келгенде ғана атап, бата сұрап сойған.Ал сиыр, ешкі малдары еріксіз, ақсақ-тоқсақ болмаса сойылмаған.Екеуінің де еті суықтық, жел әкеледі деп саналған. «Соғым сойылған күн, ақ түйенің қарыны жарылған күн»- деген сөз осы уақытты меңзесе керек. Сонымен қайран Бабаларым қысымен әр үйден соғым басын тойлап,қазыны кертіп,қартаны майын ағызып жеп көктемге де шыққан. Оған қазақтың қаймағы бұзылмаған кең сахарасының саф ауасын, сол даладағы саятшылық, аңшылықты, әр үйде күмбірлеген домбырамның қоңыр үнін қос.Осыдан кейін сенің ритм, ситмің не керек деп еріксіз ойлайсың.Бұл менің ешқандай энциколопедиядан көшірмеген таза өз тұжырымым, сондықтан қателесуім әбден мүмкін.
3 пікір