Садко немесе Қарасақал (Портреттік очерк)

Бала көңілдегі батыл ойлардың буынын реттеп, қағазға көгілдір өзен жүргізген көп күннің бірі еді… Біресе жұлқынып, біресе сілкініп қоятын сол өзенге шумақтар қосып отырған сәтте біреудің маған тесіле қарап тұрғанын сездім. «Әріпбаев» деп фамильямды атады.
Осы жұрттың атымды біле тұра атамның атымен шақыратыны несі? Кекеткендік пе, әлде маған есімімнен гөрі тегімді лайық көргендіктен бе?

Шабытымның шырқын бұзғанның жақтырмай қарадым. Бойы аласа, жүзі ақшылдау, денесі мығым. Қасына үйлесе көрінетін қара шашы қайраттана қайқайып тұр. Бірақ бәрібір қайратсыз көрінеді. Түйенің өркешіндей өрнектелген бұлшықеттері (качок) болмаса да, дене бітімінен жылдам әрі епті қимылдайтыны көрініп-ақ тұр. Мұрнын тыжырайтып, тартып-тартып қояды. Қарапайымдықтың белгісі, сірә. Бейтаныс…
Жақындап келіп, «қалың қалай бауырым?» дей бергенде жанарына көзім түсті. Ғажап дүние… Қос қабат көзқарас. Қосарланған ойлар… бейне бір ішкі дүниемді ақтарып қоймасын дегендей көңілдің айнасы – көзіндегі терең ойларды, мұң мен мақсатты балалық пәктікпен бояп қойғандай. Таныс құбылыс…
Осыдан екі жыл бұрын жас ақындар мүшәйрасында алдымды орап кеткен Садық емес пе?! Талайдың қошеметіне бөленіп еді-ау сонда. Ойда жоқта екінші орынмен қанағаттануыма тура келгесін басында біраз ренжігенім де бар. Бірақ бір күндік әңгімеден кейін ағамдай боп кетіп еді. Оның талантын сол кезде-ақ мойындағанмын…
Иә, бір көрген сұлуға ЖЕТПІС ЕКІ шумақ өлең арнаған нәзік жүрек осынікі… Арада екі жыл өтсе де, жарқ еткен бейне жанарымнан әлі өшпепті. Бет-бейнесі қатты өзгеріпті…
Сондағы әңгімеде

«қазақ үшін қопарар тауымыз көп»

деп еді. Ол кезде мағынасын түсіне қоймаппын. Қазір де түсінгенім шамалы.

Сол түні 5-ші бөлменің жарығы сөнген жоқ. Талай таудың да шыңына шықтық, талай теңіздің де тереңдігін өлшедік. Жыр да оқылды, сыр да айтылды. Бір байқағаным, Садықтың өмірі өлеңіне, өлеңі өміріне тұтасып кетіпті. Көңіліндегі сырды өлеңдерінен танисың. Неткен шеберлік… Көз көрсе де, көңіл сезе бермейтін теңеулер. Ерте көктемдегі таңғы сәуле сияқты. Асқан ыстық сөздер жоқ. Білінер-білінбес сәулемен тұла бойыңды өртеп жібереді. Көңіліне дауыл сыйлаған сулулар жайлы тіркестерді оқи отырып, өлеңдегі аруға қалай ғашық боп қалғаныңды өзің де сезбейсің…
Бір мектепте оқысақ та Садконы (ол кездегі лақап аты Садко болатын, Қарасақал дегені кейін шықты ғой. Ол кезде сақал түгіл мұрт та жоқ) айына бір-екі рет қана көретінмін. Бірақ оның бір сағаттық әңгімесі босқа өткен талай күннен артық тұғын. Туған ағам сияқты.
Бір күні менен «қанша сабақтан үшің бар?» деп сұрады. Мен біртүрлі сасып қалдым. Кілең бестік болғасын ба, не дерімді де білмедім. Сонда ол маған:

«Өмірде барлық нәрсе бағаға кеп тірелмейді. Мектеп тек бағыт береді. Сол бағыттың өзіңе жақын біреуін таңдауың керек. Өмір жолың сол болмақ»

деп еді. Шынында да, барлық сабақты үздік оқығаныммен, кім болам, қай салаға барам деп өзіме сауал қоймаған екенмін…
Мен оныншы сыныпта оқып жүргенде Садық IT университетінде бірінші курс студенті еді. Шымкентке демалысқа келіп, үйіне қонаққа шақырды. «Қарасақал» деген лақап атпен қазақ интернетіндегі беделді блоггерлердің бірі боп үлгеріпті, біршама сайттардың да авторына айналыпты… Сол кезде, мен оған «Ақындық пен математиканы қалай бірге алып жүрсің» деп сұрақ қойдым.

«Бізге бәрін істеу керек»

деп бір ауыз сөзбен қайырды. (Кейіннен білдім, саясатта да, ғылымда да, публицистика, көркем әдебиетте де орны ерекше Ахметтің Мұхтарға айтқан сөзі екен. Оның мағынасы қазақ қай салада ақсап тұр, сол саланы дамытуымыз керек дегенге келеді).
Оқу ұнамады ма, әлде оқытушылар ұнатпады ма, ол оқудан шығып кетті. Біраз уақыттан соң, Малайзияға оқуға тапсырды. Aitaber.kz сол кездері өмірге келді.
ҚазҰУ-дың жатақханасына бір күні сақалы шашынан ұзын біреу мені іздеп келді (қалжың).Біраз жағдай сұрасқан соң, ол маған ерік күші (сила воли) туралы біраааааз лекция оқыды. Оның айтуынша, кез-келген адам еркіне бағынып әрекет етуі керек. Мен оған көп миымды шірітпе деген жоқпын. Бірақ көңілімде «Егер бар дүние ерікке байланысты болса, сен неге ел деп, елдің алға аяқ басуы, дін деп жүрсің деген сұрақ туды». Оның ерік күші осы ұғымдардың мүддесіне сай құрылғанын кейіннен ұқтым. ..

Бір сұхбатында «Еңбегім Билл Гейтстікіне жете қойған жоқ» депті. Таныс тіркес. Бірде «Өлеңің сұмдық екен» дегенімде, «әлі Мақатаевқа жете қойған жоқпын» деп жауап берген. Талабы мен таланты ұштасқан жан десем артық емес шығар. Қазақ жастарына үлгі болуға лайық-ақ. Болмасаң да ұқсап бақ. Жоқ, оның боларына сенім мол. Тек, жанарыңдағы қосарланған биік арман мен балалық пәктіктен айырылмасаң екен...