Қазақтың салт-дәстүрлері!

Пайдалы кеңестер /
ҚҰЙРЫҚ-БАУЫР
Қазақ халқының келін түсіріп, қыз ұзатып құдаласуы барысында орындалатын тәрбиелік мәні зор дәстүрлерінің бірі – құйрық-бауыр. Бұл құдалық кезінде орындалатын рәсім болғанымен, оның ұлтымыздың салт-дәстүрінде алар орны ерекше. Екі жақ келісіп құда болған жағдайда, оларға арнаулы сый ретінде құйрық-бауыр тартылады. Бұл ерекше тағамды салтанатты жағдайда табаққа салып әкелген әйел: «Бауырдай жақын, құйрықтай тәтті болыңдар», — деп тілек білдіреді. Бұдан соң құдаласқан екі жақтың адамдарының барлығы құйрық-бауырдан ауыз тиеді. Құйрық-бауыр қазақ дәстүрінде құда болудың заңды белгісі – құжаты болып бекітілген. Халқымыздың: «Құйрық-бауыр жедің бе, құда болдым дедің бе?» деуі сондықтан.
Құдалық кезінде әдет-ғұрыптарды орындау барысында құдалар бір-бірімен әзіл жарастырып, қалжыңдасып, әрбір дәстүрді ойын-сауыққа ұластырып жіберетіндігі белгілі. Сондай-ақ осы «Құйрық-бауыр» салтында да қалжың өлеңдер мен қағытпа сөздер айтылмай қалмайды. Сондай құйрық-бауыр ұсынылғанда айтылатын өлеңнің бір үлгісі төмендегідей:

Құда, құда дейсің-ау,
Құйрық-бауыр жейсің-ау.
Құйрық-бауыр жемесең,
Несіне құда дейсің-ау.
Үлкен құда, бас құда,
Кіші құда, жас құда.
Құйрық-бауыр әкелдім,
Ауызыңды аш құда.
Үлкен құда ардақты-ай,
Кіші құда салмақты-ай.
Құйрық-бауыр асатам,
Тістеп алма бармақты-ай.
Үлкен құда әнекей,
Кіші құда мінекей.
Құйрық-бауыр асатам,
Кәделерің кәнекей.
«Әр елдің салты басқа, иттері қара қасқа» демекші, бұл өлең әр аймақта әр түрлі айтыла береді. Өзіндік әуендері мен ән-жырларының да әрқилы болып келуі табиғи заңдылық.

ҚЫНАМЕНДЕ: ҰРЫН КЕЛУ

Малым – жанымның, жаным арымның садағасы» деген философиялық, мағынасы терең қағиданы бұлжытпай орындап келген қазақ халқы жастарды әдепті отағасы, ибалы келін етіп тәрбиелеуге айрықша мән берген. Қынаменде немесе ұрын келудің де өзіндік тәрбиелік мәні өте зор, әрі бұл дәстүр жастарды өмірге үлкен жауапкершілікпен қарауға тәрбиелейді. Шығыс халықтарының кейбірінде «қынаменде» кеші қыз абыройының тазалығын білдіру үшін жігіт қалыңдықпен бірге болған (келін болып түскен алғашқы күндері) күннің ертеңінде өткізіледі. Кеште ән, күй, би қатар жүргізілетіндіктен «қынамендені» жас жұбайлардың махаббат кеші десе де болады. Ал жалпы жастар мен жеңгелер үшін бұл дәстүр — үлкен той. Болашақ күйеу қыз ауылына өзінше «көрінбеген» болып, қараңғы түсе салтанатты түрде жора-жолдастарын ертіп келеді. Мұны «ұрын келу», кейде «есік көру» деп атайды. Күйеу осы жолы өзінің болашақ жарын көріп, танысып-білісіп, тілдеседі, жақын танысады. «Ұрын той» өткізіліп, күйеу мен еріп келген жолдастарына құрмет көрсетіп, сый тартылып, той аяқталысымен еліне қайтады. Күйеудің қыз ауылына «ұрыннан» бұрын келуге хақысы жоқ. Егер бұл шарт бұзыла қалса, қыздың аға-інілері күйеуді тәртіпсіздігі үшін жазалап, сабап жіберетін заң тағы бар. Демек, құда түсумен бірге оның тәрбиелік ереже-қағидалары мен ғұрыптары әдеп пен тәртіпті талап етеді.

ҚЫЗ ҚАШАР

Күйеудің келуі «ұрын келу» деп аталса, қыздың атастырылған күйеуін көруін «қыз қашар» дейді. Тойдың тараптарын екі түрлі атағаны болмаса, бір-бірінен айырмашылығы жоқ. Қай-қайсысы да екі жастың бірін-бірі көріп, тілдесуі үшін ұйымдастырылады. Қалыңдық жігітке қыз белгісі – орамалын берсе, оның іні-қарындастарына да түрлі сыйлықтар тарту етеді. Екі тойда да: есік ашар, ентікпе, балдыз көрімдік, күйеу табақ, сүт ақы, ат байлар, босаға аттар, сәукеле байғазы секілді толып жатқан түрлі кәделер жасалады. Күйеу ұрын барғаннан кейін құдалық шарты бұзылатын болса, қазақ заңында өте ауыр іс. Тіпті мұндай істің аяғы бітіспес дау-дамайға ұласып кетуі мүмкін. Күйеу өз қалыңдығынан себепсіз бас тартса, бұрынғы берілген мал қайтарылмайды және айып салынады. Батаны қыз жағы бұзатын болса, жігіт жағы берген қалың мал толық қайтарылады әрі айып төлейді.

44 пікір

mairosh
КЕРЕМЕТ жазылған. Мына деректерді қайдан алдың? Сілтемесі болса)))
Umit-Umit
Ғаламторды қарап отырған едім көзім шалып қалды өзімде білмейді екенмін кей біреулерін(((((((
mairosh
соооооооо бізде білмей. таң қалып оқыватқан жайымыз ғой)
Umit-Umit
Естімеген елде көп деген осығой. Ата-бабаларымыздың ескі салт-дәстүрлерін білмейтіндігіміз өзімізге минөсссс((((
qyrmyzy
Күйеудің келуі «ұрын келу»
мындай дүниелерді жаттап ал, Кема кегенде білмей отсаң, ят
mairosh
уахахахаха Сағанда айтарым сол)))) Батыс жақ салтты күшті ұстанады если че
qyrmyzy
ық ық, бірге жаттайық онда! мяяяяя, біттім ғҮә онда
mairosh
Бүкіл сатты шынымен біле бер. Батыс жақтын әсірісе онтүстік бөлігі күшті ұстайды.Жамим ашыватр саған)))))
qyrmyzy
жылына бір салт жаттасақ, үлгеретін шығармыз:) Асцтонаға кетеміз, уайымдама
mairosh
За то қайын жұртың батыс қой уахахаха
qyrmyzy
еркелетер деп отырқ қой
qyrmyzy
хехе, өзіңді де ойла
mairosh
хехехе мен қамданып қойғанмын. )))) мен сенің жайынды уайымдап жүріп ғой. Айту керек болды ғо
Umit-Umit
Артық білген артық етпейдіғой… Батыстықтар шыныменде қарайды салтқа...
mairosh
уахахаха бітті дайындала бер енді. )) Осы бастан жаттай бер бүкіл салтты
qyrmyzy
көмектесіңдер енді, сендерден артық кімім бар?! ©
qyrmyzy
таң атпай жылаттыңдар ғой
mairosh
ық ық осы бастан жыласаң ертең не істейсің)))) Иәә көметкесеміз ғой уаймдама. )))))
qyrmyzy
Асцтонаға кетем
mairosh
ибай ))) Асцонадада салт бар ғо. Әр елдің салты басқа демекші Сол жақтыңда салтын жаттаа))))
Umit-Umit
Әр жердің салты басқа иттері қара қасқа дейсіңғой mairosh
mairosh
вот міне міне. Уміт бірігіп қырмызға көметтесейік. Сатл жазып))))))
Umit-Umit
Болашақ қайын жұртың Батыстың қай қаласы???
mairosh
Онтүстікі ғой. А. Сосын ғо Қырмыз үшін уаймдаватқан. ))))
Umit-Umit
Ол жақта барма иіліп сәлем беру деген?
mairosh
Әрине бар. Олар күшті ұстайды салтты. Болд болд қорқытпай ақ қояйық. Қырмыз үлкен келіндер көмектеседі ғой көп уәймдама
Umit-Umit
Көре-көре үйренеді. Басқа түссе баспақ болар деген бар емеспе? Басына түсіп жатса бәрінде үйреніп қазақтың әп-әдемі келіні боладығой.
qyrmyzy
Күнім үйретер, көмектесер, демеу болар, қорқыта бермең, қорқпаймын.
Umit-Umit
Қайын жұртыңның өзіде көмек қолын созадығой уайымдама… хехехе
mairosh
уахаххахахаа Салтты ең бірінші келін білу керек ептіііі деп қорқытайында
qyrmyzy
«Барым да осы, нарым да осы» дейміз ғҮә
mairosh
құдой құдой тағдырын ғой енді
Umit-Umit
Қорықпа qyrmyzy! Осылай салттарды жазып тұрсам әлі-ақ үйреніп аларсың… Тек қана қалдырмай оқысаң болғаны хе хе хе
qyrmyzy
хехе, міне, міне, көмекшілер табылды! Күнде біреуінен жазып тұрсаң, жеңілдеу болатын еді. Рахмет үлкен. Сенің жазбаларыңды күнде күтем онда:)Майрош екеуміз бірге оқимыз
Umit-Umit
Әрине қалдан келсе аянбаймызгой… Үйренемін оқимын деп тұрған адамға жоқ деуге болмайдығой…
mairosh
Аха осы бастан оқи веру керек. Кейін кім білед....)))
Umit-Umit
qyrmyzy кітап қарап кеткен жоқсыңба???????
qyrmyzy
гуглдатватырман))))) тест жаттаватырм, 2де тест ыхыхыхыххыхы, сәттілік тілеңдер, дұғаларыңда болайын
Umit-Umit
Мәәәә онда сәттілік ал, алақаныңды аш бата берейін))))))
Umit-Umit
Уа, құдайым, тілегімді қабыл ет,
Иманымды кәміл ет!
Тозақта жанған оттан сақта,
Қаңғырып тиген оқтан сақта.
Парақор соттан сақта,
Кірлі сумен жуыстан сақта,
Ынтымақсыз туыстан сақта,
Қара жүрек бақылдан сақта.
Көк айыл қатыннан сақта.
Кеудесін керген келіннен сақта.
Мезгілсіз келген өлімнен сақта.
Ұятсыз қызыңнан сақта.
Түнеріп атқан таңнан сақта,
Жаңбырсыз болған жазыңнан сақта.
Қарсыз мұздақ қысыңнан сақта.
Жастарында әдеп жоқ,
Құр айғай, шуыңнан сақта.
Алдыңнан бақытың ашылсын,
Қызыр Ілияс барлық пәлені қашырсын.
Аллаһу акбар!
Ал, жолың болсын сабағыңды «5» ке тапсырғайсың…
mairosh
Ляхиәумин баста))))
ardak1996
Ия, Батыста қатты ұстайды
Тек тіркелген қолданушылар ғана пікір қалдыра алады.