«Бала қылығы бал»
Бала қашанда бала. Өзінің қылығымен елтіп, ертіп жүреді. Өмірдің мәніде сол балалар. Қызығыда балалар. Адамды күлдіретін де, сүйдіретінде осы балалар. Баланың қылығына күлмеген пенде жоқ шығар сірә.
«Бала қылығы бал» демекші бір төрт жасар баланы анасы атасы мен әжесінің үйіне қаладан ауылға жіберіп жатыр дейді. Бала тентектеу ерке ұятты сөздерді көп айтады екен. Әжетханаға барарда үлкені болса үлкенін, кішкентай болса кішкентайын қыламдеп былш еткізіп төтесінен айта салады екен. Сол бір қылығын түземек болып мамасы:
-Балам ертең атаң мен әжеңнің үйіне барғанда бұзық болма. Сосын дәрет сындырғың келсе тура «с» деп айтпа ұят болады. Егер кіші дәретке барғың келсе «сықырам» деп ал үлкен дәретке барғың келсе «отырам» деп айт- деп баланың құлағына құйып жіберіді. Содан бала ауылға атасы мен әжесінің үйіне келіпті. Атасы мен әжесі асты үсіне түсіп, бар тәттіні беріп немерелерін айналып толғанып қарсы алыпты. Енді кеш болмай ма. шал кемпір ерте жатады немерелерін ортаға алып иіскеп Атасы әпчу сұрап,әжесі иіскелеп жатып ұйқыға кетіпті. Түннің бір уағы болса керек бала дәрет сындырғысы келіп қатты қысылыпты. Шыдай алмаған соң әжесін оятып мамасы үйреткендей:
-Әже мен сықырғым келіп түр-деп. Әжесі ұйқылы ояу:
-Қой құлыным түнде сықыруға болмайды жаман болады жата ғой-деп жатқызып тастапты. Бала былай аунам, былай аунап қысылып әкетіп бара жатқан соң қайтадан әжесін түртіп:
-Әже деймін мен сықырам,қатты сықырғым келіп тұр-деп. Әжесі:
-Ботақаным, балапаным түнде сықыруға болмайды ғой. Бисмила, бисмила бір жерің ауырып тұрған жоқпа- деп. Қысылып тұрған баланы көрпеге орап қайтадан жатқызып қойыпты.
Бала байғұс әбден қысылыпты енді кішкентай ғой қайтсын насыбайын қатты қысып алыпты сонда да болмайтын болған соң орнынан атып тұрып:
• Әже деймін мен сықырам,қатты сықырғым келіп тұр-десе әжесі саспастан:
• Ту құлыным болмадың ғой бара ғой атаңның құлағына сықыры ғой енді-деп өзі теріс аунап түсіп. Бір кезде бірдеңе сарылдайды дейді кемпір басын көтеріп алып қараса немересі атасының құлағына сықырып тұр дейді. Атасы ұйқылы ояу сандырақтап «Ау кемпір жаңбыр жауып жатыр есікті жап» деп сөйлеп жатыр.
Міне бала қылығы бал деген осы ол не істеп не бүлдірседе жарасымды. Баяғыда мынау малшы болған кісілер білетін шығар қысыты күндері қыстақта тұрғанда тұзщы су тапшы болады. Тұзщы суды сонау ит өлген жерден бөшкелерді салдырлатып атшанамен алып келеді. Сол бір малшы екі бәк суды толтырып алып келеді оның бір бәгі таусылып екінші бәктегі суды пайдалана бергенде боран болып жол жабыл қалады. Қалған аз суды үнемдеп балаларына «суды шәшіп ойнамаңдар ішетін су бітіп қалса құрыймыз» деп ескертіп қояды. Бір күні отағасы үйіне кіріп қалса кенже үлі бәктегі суға сарылдатып тұр дейді. Әкесі жаны шығып:
• Ей жүгірмек бұның не ішетін суды былғадың ғой-десе. Баласы саспастан:
• Өздерің ғой азайып қалды деген мен көбейтіп тұрмын-депті.
Жанағы малшының үйіне көршілері келіп шәй ішіп отырып:
• Суларын бір түрлі дәмді екен-деп тамсанып ішеді екен. Оған
• Е біз суды көбейтіп, дәмді қылатын әдісі таптық-деп жауап беріпті үйдің отанасы. Көршілері:
• Е бізгеде айтсай – десе
• Е біздің кішкентай ұлды үйіңе алып кет сол көрсетеді- депті.
Баланы қылығы ем, тілі бал деген осы. Менің үлкен ағамның үш баласы бар. Соның кенжесі бес жаста. Өзінің сөзі өзінен үлкен. Ағам мен жеңгем балаларын ертіп бір жолдастарының үйлену тойына барған ғой. Сонда тойлатып үйіне машина мен келе жатқанда. Ағам мен жеңгем сол тойды айтып күліп келе жатады ғой енді. Сонда жанағы кенже ұлы:
• Үйленген күшті ғой иа-депті. Бала. Әкесі жауап беріп
• Е әрине барлық адам үйленеді ертең сенде үйленесің балам сеніңде тойыңда осылай би билейміз-десе. Жанағы жүгірмек:
• Әке мені қойшы әлі жаспын ғой сен қашан үйленесің-деп дүрс еткізіпті. Әкесі:
• Е мен баяғыда үйленіп қойғанмын ғой-десе. Баласы таң қалып кімге үйлендің сонда?-депті. Әкесі:
• Міне анаңа үйлендім-десе. Кенжесі түрін бұзым:
• Мынаны үш баласымен қалай алдың –депті
«Балалы үй базар, баласыз үй қу мазар» деген ғой атам қазақ. Балаларымыз аман болсын. Біз солардың қылықтарына тоймай аман-есен күліп ойнап жүре берейік. Балаларыңыз ауырмасын,өсе берсін.
«Бала қылығы бал» демекші бір төрт жасар баланы анасы атасы мен әжесінің үйіне қаладан ауылға жіберіп жатыр дейді. Бала тентектеу ерке ұятты сөздерді көп айтады екен. Әжетханаға барарда үлкені болса үлкенін, кішкентай болса кішкентайын қыламдеп былш еткізіп төтесінен айта салады екен. Сол бір қылығын түземек болып мамасы:
-Балам ертең атаң мен әжеңнің үйіне барғанда бұзық болма. Сосын дәрет сындырғың келсе тура «с» деп айтпа ұят болады. Егер кіші дәретке барғың келсе «сықырам» деп ал үлкен дәретке барғың келсе «отырам» деп айт- деп баланың құлағына құйып жіберіді. Содан бала ауылға атасы мен әжесінің үйіне келіпті. Атасы мен әжесі асты үсіне түсіп, бар тәттіні беріп немерелерін айналып толғанып қарсы алыпты. Енді кеш болмай ма. шал кемпір ерте жатады немерелерін ортаға алып иіскеп Атасы әпчу сұрап,әжесі иіскелеп жатып ұйқыға кетіпті. Түннің бір уағы болса керек бала дәрет сындырғысы келіп қатты қысылыпты. Шыдай алмаған соң әжесін оятып мамасы үйреткендей:
-Әже мен сықырғым келіп түр-деп. Әжесі ұйқылы ояу:
-Қой құлыным түнде сықыруға болмайды жаман болады жата ғой-деп жатқызып тастапты. Бала былай аунам, былай аунап қысылып әкетіп бара жатқан соң қайтадан әжесін түртіп:
-Әже деймін мен сықырам,қатты сықырғым келіп тұр-деп. Әжесі:
-Ботақаным, балапаным түнде сықыруға болмайды ғой. Бисмила, бисмила бір жерің ауырып тұрған жоқпа- деп. Қысылып тұрған баланы көрпеге орап қайтадан жатқызып қойыпты.
Бала байғұс әбден қысылыпты енді кішкентай ғой қайтсын насыбайын қатты қысып алыпты сонда да болмайтын болған соң орнынан атып тұрып:
• Әже деймін мен сықырам,қатты сықырғым келіп тұр-десе әжесі саспастан:
• Ту құлыным болмадың ғой бара ғой атаңның құлағына сықыры ғой енді-деп өзі теріс аунап түсіп. Бір кезде бірдеңе сарылдайды дейді кемпір басын көтеріп алып қараса немересі атасының құлағына сықырып тұр дейді. Атасы ұйқылы ояу сандырақтап «Ау кемпір жаңбыр жауып жатыр есікті жап» деп сөйлеп жатыр.
Міне бала қылығы бал деген осы ол не істеп не бүлдірседе жарасымды. Баяғыда мынау малшы болған кісілер білетін шығар қысыты күндері қыстақта тұрғанда тұзщы су тапшы болады. Тұзщы суды сонау ит өлген жерден бөшкелерді салдырлатып атшанамен алып келеді. Сол бір малшы екі бәк суды толтырып алып келеді оның бір бәгі таусылып екінші бәктегі суды пайдалана бергенде боран болып жол жабыл қалады. Қалған аз суды үнемдеп балаларына «суды шәшіп ойнамаңдар ішетін су бітіп қалса құрыймыз» деп ескертіп қояды. Бір күні отағасы үйіне кіріп қалса кенже үлі бәктегі суға сарылдатып тұр дейді. Әкесі жаны шығып:
• Ей жүгірмек бұның не ішетін суды былғадың ғой-десе. Баласы саспастан:
• Өздерің ғой азайып қалды деген мен көбейтіп тұрмын-депті.
Жанағы малшының үйіне көршілері келіп шәй ішіп отырып:
• Суларын бір түрлі дәмді екен-деп тамсанып ішеді екен. Оған
• Е біз суды көбейтіп, дәмді қылатын әдісі таптық-деп жауап беріпті үйдің отанасы. Көршілері:
• Е бізгеде айтсай – десе
• Е біздің кішкентай ұлды үйіңе алып кет сол көрсетеді- депті.
Баланы қылығы ем, тілі бал деген осы. Менің үлкен ағамның үш баласы бар. Соның кенжесі бес жаста. Өзінің сөзі өзінен үлкен. Ағам мен жеңгем балаларын ертіп бір жолдастарының үйлену тойына барған ғой. Сонда тойлатып үйіне машина мен келе жатқанда. Ағам мен жеңгем сол тойды айтып күліп келе жатады ғой енді. Сонда жанағы кенже ұлы:
• Үйленген күшті ғой иа-депті. Бала. Әкесі жауап беріп
• Е әрине барлық адам үйленеді ертең сенде үйленесің балам сеніңде тойыңда осылай би билейміз-десе. Жанағы жүгірмек:
• Әке мені қойшы әлі жаспын ғой сен қашан үйленесің-деп дүрс еткізіпті. Әкесі:
• Е мен баяғыда үйленіп қойғанмын ғой-десе. Баласы таң қалып кімге үйлендің сонда?-депті. Әкесі:
• Міне анаңа үйлендім-десе. Кенжесі түрін бұзым:
• Мынаны үш баласымен қалай алдың –депті
«Балалы үй базар, баласыз үй қу мазар» деген ғой атам қазақ. Балаларымыз аман болсын. Біз солардың қылықтарына тоймай аман-есен күліп ойнап жүре берейік. Балаларыңыз ауырмасын,өсе берсін.
1 пікір